Yangın Yönetiminde Sivil Savunmanın Stratejik Önemi

Yangın afetleriyle mücadelede sivil savunmanın önemi, Türkiye’nin afet yönetimindeki tarihsel evrimi ve mevcut kurumsal yapısı bağlamında stratejik bir boyut kazanmıştır. Başlangıçta askeri tehditlere karşı bir savunma mekanizması olarak ortaya çıkan sivil savunma, 2009 yılında AFAD çatısı altına entegre edilmesiyle birlikte, doğal afetler de dahil olmak üzere tüm tehlikeleri kapsayan bütüncül bir afet yönetimi anlayışının temel bir bileşeni haline gelmiştir. Bu dönüşüm, yangınlara karşı mücadelenin sadece itfaiye birimlerinin değil, tüm devlet kurumlarının ve halkın aktif katılımıyla yürütülmesi gereken stratejik bir alan olduğunu göstermektedir.

Türkiye’nin yangın yönetimi sistemi, operasyonel yetkinliklerin farklı kurumlar arasında dağıtıldığı, ancak AFAD’ın merkezi bir koordinasyon ve stratejik planlama rolü üstlendiği hibrit bir model benimsemiştir. Bu modelin etkinliği, kurumlar arası güçlü iletişim, ortak protokollerin uygulanması ve kaynakların hızlı ve esnek bir şekilde seferber edilmesi gibi koordinasyon faktörlerine doğrudan bağlıdır. Yangın güvenliğinde sivil savunmanın etkinliği, aynı zamanda vatandaşların kendi güvenliklerini sağlama ve ilk müdahaleyi yapma yetenekleriyle de doğrudan ilişkilidir. Bu durum, sivil savunma stratejisinin, halkı afet yönetiminin pasif alıcısından, aktif bir paydaşına dönüştürme yönünde bir değişimi hedeflediğini ortaya koymaktadır. Toplumsal direncin artırılması, yangınların olumsuz etkilerini minimize etmede kilit bir faktördür.

Ancak, yangın yönetiminde hala önemli zorluklar bulunmaktadır. Türkiye’nin yangınlara yaklaşımında “reaktif” (kriz anı odaklı) bir eğilimin devam etmesi ve “önleyici risk yönetimi” uygulamalarında yetersizlikler gözlenmektedir. Bu durum, “zihniyet kuraklığı” olarak ifade edilen, afetlere karşı stratejik bir önleme kültürünün tam olarak yerleşmemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Yangınların büyük çoğunluğunun insan kaynaklı olması ve nedenlerinin önemli bir kısmının “bilinmeyen” olarak kaydedilmesi, hedefli önleme stratejilerinin geliştirilmesini engellemekte ve bu yapısal sorunu derinleştirmektedir. Müdahale hızındaki eksiklikler, kurumlar arası koordinasyon sorunları ve altyapı yetersizlikleri de yangınla mücadeleyi olumsuz etkileyen diğer faktörlerdir.

Yangın afetlerine karşı daha dirençli bir toplum inşa etmek için, sivil savunmanın önleyici tedbirlere daha fazla odaklanması ve kaynaklarını bu yöne kaydırması gerekmektedir. Risk azaltma kültürü yerleştirilmeli, erken uyarı sistemleri geliştirilmeli ve yangın nedenlerinin tespiti süreçleri güçlendirilmelidir. Bu, sadece mevzuat veya organizasyonel yapıda değil, aynı zamanda karar vericilerin ve toplumun genelinde risk algısı ve önceliklendirme konusunda köklü bir dönüşümü gerektirmektedir. Sivil savunma, bu dönüşümün öncüsü olarak, yangınlara karşı kapsamlı, proaktif ve katılımcı bir yaklaşımın benimsenmesinde merkezi bir rol oynamalıdır.

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). Yangınlara Karşı Alınması Gereken Önlemler. T.C. İçişleri Bakanlığı Yayınları.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). Yangın. T.C. İçişleri Bakanlığı Yayınları.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). Halk Bilgilendirme Yayını. T.C. İçişleri Bakanlığı Yayınları.
• Ahi Evran Üniversitesi. Sivil Savunma Planı. Üniversite Yayınları.
• Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi. Hakkımızda. Kurumsal Tanıtım Metni.
• Anka Haber Ajansı. (t.y.). AFAD: Orman yangınlarıyla mücadelede 5 bin 400 personel, 119 hava aracı ve bin 537 kara aracı görev yapıyor. Haber metni.
• Başkent Üniversitesi. Sivil Savunma, Afet Bilinci, Yangın ve Tahliye. Sağlık Bilimleri Fakültesi Yayını.
• DergiPark. Türkiye’de Orman Yangın Yönetimi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Akademik Makale.
• FokusPlus. Kadıoğlu, M. Türkiye, Yangınlarda Proaktif Risk Yönetimi Yerine Reaktif Kriz Yönetimine Öncelik Veriyor. Röportaj.
• İzmir Özel Güvenlik. Yangın Güvenliği ve Doğal Afetlerde Müdahale Tarzı Konu Anlatımı ve Test.
• Karadeniz Teknik Üniversitesi. Türkiye’de Afet Mevzuatı ve Afetlerle İlişkili Kurumlar. Üniversite Yayını.
• Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü. Sivil Savunma Bilgilendirme Broşürü. Eğitim Yayını.
• Ormancılar Derneği. Orman Yangınlarıyla Mücadele Rehberi. Türkiye Ormancılar Derneği Yayınları.
• Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Günlük Yaşamda veya Çalışma Hayatında Afet Bilinci.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. Afet ve Acil Durumlara İlişkin Temel Mevzuat.
• Vizyon Rapid. Yangın Öncesi, Sırası ve Sonrasında Yapılması Gerekenler. Eğitim Materyali.